Psikoloji Biliminin Alt Alanları

1.3. Psikoloji Biliminin Alt Alanları  

Psikolojinin temel varsayımlarından biri her insanın benzersiz (unique) olduğudur. Fakat aynı zamanda insanlar birbirlerine pek çok açıdan fazlasıyla benzerler. Dolayısıyla psikologlar, bir insanın diğer insanlarla neden/nasıl benzer ve neden/nasıl farklı olduğunu açıklamaya çalışırlar.
Psikolojinin tanımını, insanların davranış ve zihinsel süreçlerinin incelenmesi olarak sadeleştirsek bile, insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerinin çeşitliliği, çok boyutluluğu ve etkileyen/etkilenen yapısı, insanın incelenmesi gereken yönlerini arttırmakta ve karmaşıklaştırmaktadır. Bu bakımdan psikoloji bilimi, insanı, insanın farklı yönlerini kapsayan belirli alt alanlara bölerek incelemektedir.
Gündelik hayat içinde, insanlar hakkında sorduğunuz/sorabileceğiniz soruları düşününüz. Şu anda okuduğum bilgileri nasıl daha iyi aklımda tutabilirim?Annemle/babamla neden görüş ayrılıklarımız oluyor?İnsanlar gerçekten giderek daha saldırganlaşıyor mu? Neden küçük çocukların yapamadığı şeyleri büyük çocuklar yapabiliyor? Kız/erkek arkadaşlarımla yaşadığım sorunları nasıl çözebilirim?Gerçekten reklamlardan bu kadar etkileniyor muyuz? Ben de yaşlanınca babaannem/dedem gibi mi olacağım? İnsanların bir futbol takımına bu kadar yürekten bağlı olabilmelerinin nedenleri neler olabilir?
Bunlara benzer soruları hepimiz sorabiliriz. Bu sorular bize aynı zamanda insan davranışlarının çeşitliliği, çok boyutluluğu ve farklı alanlara yaygınlığı hakkında bir fikir de vermektedir. İşte insan davranışlarındaki bu çeşitlilik, insanın çok çeşitli yönleri üzerine uzmanlaşmış alt alanların oluşumu gerekli kılmıştır. Yukarıda sizin için yazılmış bu soruların hemen her biri psikolojinin bir başka alt alanı/alanları tarafından cevaplanmaya çalışılmaktadır. Şüphesiz yukarıdaki sorularla temsil edilmeyen alt alanlar da bulunmaktadır. Şimdi bu alt alanlara bir göz atalım.
Gelişim psikolojisi, insanların yaşamları boyunca bilişsel, duygusal ve sosyal olarak nasıl değişim gösterdiklerini tanımlamak ve neden böyle olduğunu açıklamak amacını taşır.
 
Örneğin küçük çocukların yapamadığı şeyleri büyük çocukların nasıl yapabildiklerini açıklamak veya babaannenizden/dedenizden nasıl farklı veya benzer olabileceğinizi açıklayan ilkeleri ortaya koymak gelişim psikolojisinin konu alanına girer.
Bilişsel psikoloji, dil, hafıza, öğrenme, duyum ve algı gibi belirli süreç ve işlevleri inceler ve insan zihninin temel özelliklerini tanımlama ve açıklama amacını taşır. Örneğin bir metni nasıl daha iyi aklınızda tutabileceğinizle ilgili cevaplar bu alanda yürütülen araştırmalar vasıtasıyla ortaya konulabilir.
Sosyal psikoloji, insanların tavır ve davranışlarını belirleyen sosyal etmenleri ve insanların küçük gruplar içerisindeki davranışlarını ve etkileşimlerini tanımlamak ve açıklamak amacını taşır.Bir futbol takımına neden/nasıl yürekten bağlı olunabildiği, bu aidiyetin bireyin diğer davranışları üzerindeki etkileri, saldırgan ya da fedakârca davranışların nedenleri ve etkileri sosyal psikolojinin çalışma alanına girmektedir.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, bireylerin çalışma ortamları içerisindeki davranışları, bunları etkileyen etmenler, daha sağlıklı ve mutlu çalışabilmek için yapılabilecek kurumsal düzenlemeler ile ilgilenmektedir. Endüstri psikologları, iş yerlerinde çalışan bireylerin streslerinin nasıl azaltılabileceği, bir işe en uygun personelin nasıl seçilebileceği gibi konularda çalışmalar yürütürler.
Klinik Psikoloji, psikolojik kökenli sorunları olan bireylerin bu sorunlarının çözümünde yardımcı olmak amacını taşır. Aynı zamanda bu davranışların nedenleri, çözümleri ve ne tür teknikler kullanılarak ele alınabileceği ile ilgili araştırmalar yürütür.
Bu temel alt alanların dışında, bir ya da bir kaç alanının kesişimlerinden ortaya çıkan ve insan davranışının çeşitli boyutlarını irdeleyen trafik psikolojisi, okul psikolojisi, spor psikolojisi, eğitim psikolojisi, sağlık psikolojisi gibi alt alanlar da bulunmaktadır. Psikolojiye Giriş konuları boyunca, bu alt alanların çoğunu kapsayan ve insan davranışının çeşitli yönlerini açıklayan birikmiş bilgileri gözden geçireceğiz.
Psikoloji farklı alt alanlarda uzmanlaşarak çalışmakta olsa bile, insanı tüm boyutlarıyla kavrayabilmek için en azından bir kaç alt alanın bilgisinin birbirini desteklemesi gerektiği açıktır. Örneğin bilişsel gelişim üzerine çalışmak isteyen bir araştırmacı, hem gelişim ve hem de deneysel psikolojiden gelen bilgileri birlikte ele almak durumundadır.
Bir alt alanda uzmanlaşmak ve bu unvanı kullanmak, lisans eğitimini tamamladıktan sonra, ilgili alanda en az yüksek lisans derecesi elde etmekle mümkündür. Dolayısıyla, pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de psikolog olabilmek için dört yıllık psikoloji lisans eğitimini tamamlamak; belirli bir alt alanın uzmanı olabilmek için ise ilgili alanda en az yüksek lisans eğitimi görmek gerekmektedir.
Psikologlar normal insan davranışlarıyla ilgilenirler. Psikiyatristler ise organik kökenli normal dışı davranışların tanı ve tedavisinde uzmanlaşmışlardır. Psikiyatristlik ülkemizde 6 yıl olan tıp eğitimini tamamlayarak hekim olduktan sonra psikiyatri alanında uzmanlık eğitimi alınması şartı ile yürütülebilen bir meslek alanıdır. Psikiyatristler tıp eğitimi aldıkları ve
 
organik kökenli rahatsızlıklarla ilgilendikleri için ilaçla tedavi yürütebilirler. İster organik kökenli olsun, ister psikojenik olsun pek çok durumda, etkili bir tedavi süreci için psikolog ile psikiyatristin işbirliği yaparak çalışması gerekir.